ფორს-მაჟორი, ანუ დაუძლეველი ძალა - ეს არის მხარეთა ნებისგან დამოუკიდებელი, განსაკუთრებული მოვლენები, ობიექტურად არსებული გარემოებები, რომლებიც შეუძლებელს ხდის პირის მიერ ვალდებულების ჯეროვნად შესრულებას და რომლის გათვალისწინებაც მხარეებს წინასწარ არ შეეძლოთ.
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი არ იცნობს ფორს-მაჟორის ცნებას, თუმცა, სამოქალაქო კოდექსში თავმოყრილი ნორმები და სასამართლო პრაქტიკა გვაძლევს საშუალებას ჩამოვაყალიბოთ ფორს-მაჟორის ზემოთმოყვანილი დეფინიცია. ფორს-მაჟორის ერთ-ერთი საფუძველი და მიზეზი შესაძლოა გახდეს ეპიდემია/პანდემია.
რა უფლებები წარმოეშობათ მხარეებს ფორს-მაჟორის მდგომარეობაში?
- კონკრეტული მოვლენის ფორს-მაჟორულად მიჩნევის შემთხვევაში, მხარე თავისუფლდება იმ პასუხისმგებლობისგან, რომელიც მას ჩვეულებრივ შემთხვევაში ეკისრება ვალდებულების ჯეროვნად შეუსრულებლობის გამო. კერძოდ, შესაძლებელია გამოირიცხოს ვალდებულების დროულად შეუსრულებლობის გამო კანონით ან/და ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება.
- იმ შემთხვევაში თუ პირი, გარკვეული მოთხოვნის წარდგენისთვის შეზღუდულია ხანდაზმულობის ვადებით, ასეთ დროს ჩერდება ხანდაზმულობის ვადის დენა.
- ერთ-ერთი მხარის ინიციატივით შესაძლებელია, შეწყდეს მხარეთა შორის გრძელვადიანი სახელშეკრულებო ურთიერთობა.
სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, ფორს-მაჟორული გარემოება სახელშეკრულებო ურთიერთობაში არ წარმოადგენს ვალდებულების შესრულებისაგან გათავისუფლების საფუძველს, თუ, რა თქმა უნდა, ვალდებულების შესრულება ფორს-მაჟორულ გარემოებათა აღმოფხვრის შემდეგაც შესაძლებელია და თუ აღნიშნული შესრულების მიმართ კრედიტორს ინტერესი არ დაუკარგავს.
ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში სასამართლო წყვეტს - არის თუ არა სახეზე ვალდებულების შეუსრულებლობა ფორს-მაჟორული ვითარების გამო. ეს ნიშნავს იმას, რომ ერთი და იგივე გარემოება შეიძლება ერთ შემთხვევაში მიჩნეულ იქნეს ფორს-მაჟორულად, მეორე შემთხვევაში კი - არა.
